Цементийн бизнес эрхлэгчдийн холбоо

Ипотекийн зээлтэй цуг 900 тэрбум төгрөгийн үйлдвэрлэл “царцана”

Нурлаа, уналаа, хүндэрлээ гээд барилгын салбарыг тойрсон бараан мэдээ хөвөрч байна. Арга ч үгүй биз. Орлогынх нь гол суваг ипотекийн зээл зогссон тул энэ салбарт эрсдэл нүүрлэж байна. Гэхдээ ийм нөхцөлд орсон нь зөвхөн барилгынхан биш. Тэдэнд түшиглэн хөгждөг барилгын материалын үйлдвэрлэл ч хэвтэрт орох дөхжээ.

Орон сууцны найман хувийн хүүтэй зээл зогсохоос ч өмнө хүнд байдалд байснаа барилгын материал үйлдвэрлэгчид хэлдэг. Тэд 2014 оноос эхлэн зээлээс зээлийн хооронд гэх гинжин хэлхээнд нэгджээ. Тодруулбал, ханган нийлүүлэгчдээсээ зээлээр түүхий эд авч, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ. Ингэж босгосон бүтээгдэхүүнээ барилгын компаниудад мөн зээлээр борлуулна. Өөрөөр хэлбэл, компаниуд орон сууцаа борлуулсан тохиолдолд үйлдвэрлэгчид мөнгөтэй болно. Ийм нэг шүтэн барилдлага сүүлийн хоёр жил үйлчилжээ. Гэтэл нэг л өдөр ипотекийн зээл зогсч, гинжин хэлхээний хэсэг тасрах нь тэр.

Мэдээж, Өвлийн улиралд барилгын салбарын идэвх буурч, түр зогсдог. Гэхдээ дотоод заслын бүтээгдэхүүн, вакум цонх зэрэг үйлдвэрлэл нь хэвийн ажилладаг тогтолцоотой. Мөн үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэх, тоног төхөөрөмжөө шинэчлэх гээд хүйтний улиралд амардаггүй гэдгээ баялаг бүтээгчид хэлдэг. Гэтэл тэд энэ өвөл бараг бүрэн зогссон гэхэд хилсдэхгүй болжээ.

Нэрээ нууцалсан цементийн нэгэн үйлдвэр хуучин оныг 500 сая төгрөгийн авлагатай харин ажилчдынхаа халаасыг хоосон үджээ. Барилгын компаниудаас авлагаа аваагүй тул цалингаа тавьж чадаагүй байна.

Тэгвэл барилгын хуурай хольц үйлдвэрлэгч “Монгол цавуу” компанийн захирал Н.Нямдорж ипотекийг зогсоосноос үүдэн банкнаас зээл авч чадсангүй гэдгээ хэлэв. Үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэхээр төлөвлөж байсан тэрбээр зээлийн хүсэлтээ банканд тавьжээ. Гэтэл барилгын салбар өдгөө эрсдэлтэй тул зээл олгох боломжгүй гэсэн хариулт авав. Ингээд импортыг орлох шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх мөрөөдөл нь ч завхарсан аж.

Барилга зогсчихвол олон сая тонн цементээр юу хийх вэ

Үүнээс гадна вакум цонх, тавилгын борлуулалт ч буурч байна. Тухайлбал, өнгөрсөн жилийн өдийд завгүй байдаг “Мөнхийн цонх” компанийн үйл ажиллагаа зогсжээ. “Иргэд орон сууцанд өвөл илүү ордог. Гэтэл жилийн оргил үед орон сууцанд орох боломжийг нь хаачихаар иргэд төдийгүй бидэнд давхар дарамт болж байна” хэмээн компанийн удирдлага учирлав. Мөн “Хямдрал зарлаад ч буйдангийн борлуулалт муу байна” хэмээн “Best Buidan” компаниас мэдээлсэн юм.

Сүүлийн жилүүдэд дотоодын барилгын материалын үйлдвэрлэл сэргэснийг салбарынхан хүлээн зөвшөөрдөг. Барилгын материалын 80 хувийг хилийн чанадаас зөөдөг байсан монголчууд чадлынхаа хирээр дотооддоо үйлдвэрлэж эхэлсэн. Үүнийг ч дотоодын цементийн үйлдвэрлэл гэрчилнэ.

Хэдхэн жилийн өмнө бараг 100 хувь импортын цементийн хамааралд байсан Монгол Улс эх орны бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ хангахад ойрхон болсон. Энэ онд бид 4.5 сая тонн цемент үйлдвэрлэж, дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангана гэсэн өөдрөг төсөөллийг Монголын барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбооноос танилцуулж байв. Тэгвэл гол хэрэглэгч барилгын салбар нь нурвал тэр их цементээр юу хийх билээ. Барилгын үндсэн түүхий эд хэнд ч хэрэггүй болоход хүрнэ.

Тэрчлэн барилгын талх гэгддэг цементийн үйлдвэрлэлийг төр, засгаас чамгүй дэмжсэн. “Хөгжлийн банк” цементийн үйлдвэрлэлд нийт 180.3 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон байна. Тэгвэл барилгын салбар зогсчихвол ийм хэмжээний мөнгө ч салхинд хийссэнтэй адил болно.

Учир нь борлуулах зах зээлгүй, худалдаж чадахгүй л бол хэдий сайн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлээд ашиг эс олдгийг арьс, шир тэргүүтэй манай аж үйлдвэрийн зарим салбар баталсаар байна. Тэгэхээр зах зээл нь хаагдсан барилгын материал үйлдвэрлэл ч унах эрсдэл нүүрлэнэ.

Манай орон сууцны барилгын зах зээлд жилд дунджаар 1.5 их наяд төгрөг эргэлддэг гэх албан бус тооцоо бий. Тэгвэл байшин барих зардлын 60 хувь нь зөвхөн материалд зарцуулдаг гэвэл 900 гаруй тэрбум төгрөг барилгын материалын үйлдвэрлэлд бий гэсэн үг. Тэгэхээр ийм хэмжээний мөнгө ч мөн түгжигдэж буй. Өөрөөр хэлбэл, ипотекийн зээлийг зогсоосноос үүдэх эрсдэлүүдийн нэг энэ.

“Орон сууцны найман хувийн хүүтэй зээлийг цагаан сараас өмнө дахин олгоно” гэдгээ УИХ-ын дарга З.Энхболд “Буянт-Ухаа 2” хорооллын нээлтийн үеэр мэдэгдсэн. Хэрэв энэ өвөл л амжиж ипотекийн зээл гацаанаас гарахгүй бол ирэх хавар гэхэд барилга барьж буй нэг ч кран үзэхгүй гэдгийг Монголын барилгачдын холбооны ерөнхийлөгч М.Батбаатар анхааруулж байгаа. Тэгэхээр хавраас урьтаж ипотекийн зээлийг сунгахгүй бол барилга болон түүнийг дагасан бизнесүүд хэвтэрт орох хувилбар хүлээж байна.

Г.Байгал