Цементийн бизнес эрхлэгчдийн холбоо

Монголын барилгачдын холбоонд бүртгэлтэй 2500 гаруй компани байдаг. Гэвч одоогийн байдлаар 1700 компани идэвхгүй байдалд шилжжээ. Барилгын компаниуд хаалгаа барьж, орон сууцны эрэлт буурсан энэ хүндхэн үед тухайн салбарын ажилчды нөхцөл байдал ямар байгааг тодруулахаар Монголын барилгачдын холбооны ерөнхийлөгч М.Батбаатартай уулзлаа.

-Эдийн засгийн хямралд хамгийн хүнд өртөж байгаа нь уул уурхай болон барилгын салбар. Монголын барилгын байдал яг ямар байна вэ?

-Барилгын салбар хүндхэн байна. Энэ нь хоёр төрлийн шалтгаантай. Эхнийх нь улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийсэн ажлын гүйцэтгэлийг сүүлийн хоёр жилд авч чадаагүй маш олон компани байна. Үүнээс болж компаниуд арилжааны банкнаас авсан зээлийнхээ хүүгийн хүүнд баригдах, зарим нэг нь хуулийн арга хэмжээ авхуулах зэрэг хүндхэн нөхцөл байдал үүсч байна. Энэ нь сүүлийн үеийн тендер шалгаруулалт өндөр шаардлагатай болсонтой холбоотой. Тухайлбал, ажлын гүйцэтгэлийн 30 хувийг өөрсдөө гаргаж, үлдсэн 60 хувийг банкнаас зээлэх ёстой гэж шахдаг. Энэ хөрөнгийг босгож чадсан компани тендерт ялж ажлаа авдаг. Гэтэл санхүүжилт нь цаг хугацаандаа орж ирэхгүй байна. Нөгөө нэг шалтгаан бол барилгын салбарын хөрөнгө оруулагчид хэт их үнэ хөөрөгдсөнөөс улбаалж ихэнх орон сууц царцмал байдалд шилжиж, эрэлт буурсантай холбоотой.

-Үйл ажиллагаа нь хэвийн, хямралд өртөөгүй барилгын компани байна уу?

-Манай барилгачдын холбоонд бүртгэлтэй 2500 компаний 32 мянган ажилтан байдаг. Тэдний 800 орчим компани нь өнөөгийн хүндхэн нөхцөлд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Үлдсэн 1700 гаруй компаний ажилчид бригадын хэлбэрт шилжсэн гэхэд болно. Нэг ёсондоо эмх замбираагүй байдал руу шилжиж байна. Энэ байдлыг хөрөнгө оруулагчид ашиглаж, барилгачдын ажлын үнэлэмжийг бууруулсан. Ингэснээр ажилчид авах цалингаасаа хасч, бригадын хэлбэрт шилжин амжиргаагаа залгуулж байна гэсэн үг юм. Зөвхөн ажлын үнэлэмж буураад зогсохгүй тухайн барилгын ажилд хариуцлага хүлээх эзэн бие тодорхойгүй болж байна.

-Барилга угсралтын компаниуд бригадын зохион байгуулалттай болсон гэлээ. Ажлын үр бүтээмж болон хариуцлага, барилгын чанар стандартад нөлөөлөх үү?  

-Маш олон сөрөг нөлөөтэй. Ажилчид нь нийгмийн даатгалаа төлж чадахгүй болно. Цалин хөлсний хэмжээ буурна. Орон сууцны чанартай чанаргүй байдал дээр хариуцлага хүлээх хуулийн этгээд тодорхойгүй болно гэх мэтээр олон сөрөг талтай. Нэг жишээ дурьдхад: Нийслэл хотод сүүлийн гурван жилийн байдлаар 60 гаруй хүн барилгатай холбоотойгоор нас барсан. Гэтэл буруутай эзэн бие тодорхойгүй, сүүлдээ хохирогч өөрөө буруутан болох тохиолдол их байна. Тиймээс манай холбоо МХЕГ-тай хамтарч баригадуудыг бүртгэлжүүлэх, хөдөлмөр хамгаалалын аюулгүй байдлыг хангах сургалтанд хамруулах ажлуудыг шат дараатай хийж эхэлсэн. 

-Барилгын компаниудын борлуулалт муудсан. Дагаад салбар нь хямарч, эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж байна гэж зарим улстөрчид, эдийн засагч ярих болсон шүү дээ ?

- Барилгын салбарын хөгжлийг зөвхөн орон сууцны борлуулалтаар тодорхойлж болохгүй. Шинэ технологи, мэргэжилтэй ажилчдаар хангагдсан байдал, барилгын материалын үйлдвэрлэл зэрэг олон зүйлээр тодорхойлогддог. Одоогийн байдлаар манай улс цемент шохойн үйлдвэр, тоосго, блок, арматур төмөрийн үйлдвэртэй болж дотоодын хэрэгцээгээ хангаж эхэлсэн. Энэ үйлдвэрүүд цаашид идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулбал орон сууцны үнэ 30 хувиар буурах боломжтой. Нэг талаараа барилгын компанийн үйл ажиллагаа унаж жижиг ,жижиг бригадын хэлбэрт шилжсэн ч нөгөө талдаа үйлдвэрлэл нь хөгжиж байгаа учраас салбарын хөгжил зогслоо гэж дүгнэж болохгүй.

-Тэгвэол борлогдохгүй байгаа орон сууцны барилгуудаа яах юм. Худалдан авалт эрс буурч байна. Ингээд мөнгөө түгжээд “зогсоод” байх уу ?

-Орон сууц бариулахаар захиалсан хөрөнгө оруулагчид зарж байгаа үнээ бууруулах шаардлагатай. Үүний тулд төрөөс нэг метр квадратын өөрийн өртөгийг үнэн зөвөөр тооцож, тодорхой болгох нь зүйтэй. Нэгэнт тодорхой болсон нэг мкв-ын өөрийн өртөг дээр 15-20 хувийг нэмж зарахад хангалттай ашиг олох боломжтой. Тиймээс бодит өртгөө тооцож, зорилтод бүлгийхэнд хүрсэн төрийн бодлого төслийг дэмжиж байгаа. Эдгээр төсөл хөтөлбөрүүд айл өрхийг хямд өртөгөөр орон сууцтай болгохоос гадна зах зээлийн ханшийг хязгаарлах давуу талууд бий болж байна. Энэ зарчмаар орон сууцны эрэлт нэмэгдэж, царцсан орон сууц эргэлтэнд орох юм. Гэтэл хөрөнгө оруулагчид нөгөө л нэг 100, 200 хувь нэмсэн өртөгөөр зарах сонирхолтой байсаар байна. Өөрөөр хэлбэл, хөрөнгө оруулагчид хөөсөрсөн үнээ хэлсээр байна. Хямрал нүүрлэлээ, барилгын компаниуд тэг зогсолт хийлээ, эдийн засагт эргэлдэх мөнгө түгжлээ гэх юм. Үнэндээ эдийн засгийн хямрал нүүрлээд ч барилгын хөөс бага зэрэг багасч байна уу гэхээс хагарахгүй байгаа шүү дээ. Гэхдээ энэ байдал ямар хугацаанд үргэлжлэхийг одоогоор таашгүй.

Т.ДАВААНЯМ